KDV (Katma Değer Vergisi) Nedir?

Ülkeler açısından önemli bir gelir kaynağı olan KDV nedir sorusu sıkça merak edilen konular arasında yer alır. Devletlerin kamusal hizmetlerini finanse etmesine, ekonomik kalkınmayı desteklemesine ve enflasyonu kontrol altında tutmasına yardımcı olur. Bu vergi uygulaması KDV artışı gibi müdahalelerle tüketim tercihlerini yönlendirmede de rol oynayarak adil bir vergi sistemi oluşturulmasına katkıda bulunur. Birçok ülke için ideal bir vergi seçeneği olmasının en önemli nedeni basit ve uygulanabilir olmasıdır. KDV hesaplaması ve tahsili vergi kaçakçılığının önlenmesi açısından da etkilidir.

KDV bir malın veya hizmetin her aşamadaki değer artışı üzerinden hesaplanır. Örneğin, bir üretici bir ürünü 10 TL'ye ürettiyse ve bunu bir toptancıya 15 TL'ye satıyorsa, buradaki 5 TL'lik değer artışı üzerinden KDV hesaplanır. Toptancı da ürünü 20 TL'ye perakendeciye satarsa, KDV bu sefer 5 TL'lik değer artışı üzerinden hesaplanır. Sonunda perakendeci ürünü 25 TL'ye tüketiciye satarsa, KDV de bu sefer 5 TL'lik değer artışı üzerinden hesaplanır.

KDV hesaplamak için online olarak birçok uygulamadan faydalanmak mümkün. Bununla birlikte KDV hesaplama formülü oldukça basittir. Bir mal veya hizmetin KDV dâhil hesabı için şu formülü kullanabilirsiniz:

KDV dâhil tutar= Net Tutar x [1 + (Vergi Oranı/100)] 

KDV hesaplama nasıl yapılır sorusunun yanıtını %20 oranı için bir örnekle verebiliriz. Fiyatı 1000 TL olan %20’lik vergi dilimindeki bir satışın hesaplamasında şu işlem yapılır:

1000 x (1 + 20/100) = 1000 x 1,20 = 1200 TL (KDV Dâhil)

Bu satışta ana fiyat ve KDV’yi ödemek tüketicinin yükümlülüğünde olur. Vergi KDV oranları %10 olan satışlarda 1,10, %1 olan satışlarda ise 1,01 ile çarparak hesaplama yapılır. KDV hariç hesaplama için de bölme yapmak yeterlidir. 1200 TL satış fiyatı olan bir mal veya hizmet, %20’lik vergi diliminden hesaplandığında

= 1200 / 1,20 = 1000 TL bulunur.

Türkiye’de sektörlere göre uygulanan farklı KDV oranları vardır. Bu oranlar tüketicinin alışveriş alışkanlıklarının analizinin yanı sıra tüketim ürünleri yönlendirmesi açısından da etkilidir. Sektörlere göre KDV oranlarını aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:

Tüketim grupları ve hizmetlerin farklı KDV yüzdeleri olmakla birlikte bazıları için çeşitli istisnalar ve muafiyetler söz konusudur. Tüketici genellikle bu yüzdeleri öğrenmek için KDV ne kadar sorusunu sorar. Muafiyeti olan sektörlerdeyse KDV ödemesi yapılmaz. Muafiyeti olan sektörler arasında Savunma Sanayii, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nda yer alan malların Cumhurbaşkanlığı’na teslimi gibi sektörler ve bazı diğer kanunlarla belirlenmiş hizmetler yer alır.

Detaylı ve güncel bilgiler için mevzuatları araştırabileceğiniz ihracattaki istisnalar genel olarak şöyle maddelendirilebilir:

• Mal ve Hizmet İhracatı: Başka ülkelere ticareti yapılan mal ve hizmet teslimlerinde KDV muafiyeti söz konusudur.
• Yolcular Tarafından İhraç Edilen Mallar: Yolcuların satın alıp yurt dışına götürdüğü malların KDV'si, gümrükten çıkışta iade edilir.
• Sinematografik Eserler: Yabancı yapımcılar tarafından Türk sinematografik eserlerine ilişkin satın alınan mal ve hizmetlerin KDV'si iade edilir.
• İmalatçılara Teslim Edilen Mallar: İhraç edilmek üzere imalatçılara teslim edilen malların 3 ay içinde ihraç edilmesi şartıyla KDV'si ödenmez.

Taşımacılık sektöründe KDV Kanunu'nun ilgili maddeleri uyarınca belirli taşımacılık hizmetleri ve işlemleri KDV'den istisna tutulur. Bu istisnalar yabancı ülkelerle yapılan transit taşımacılık, diplomatik temsilciliklere yapılan satışlar ve serbest bölgelerde verilen hizmetleri kapsamaktadır.

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu’na göre vergilendirmeden özgür tutulmuş esnaf ile kazançları basit usulde tespit edilen istisnaları KDV ödeme yükümlülüğünden serbest kılar.

Kanunla belirlenmiş belediye, köy birlikleri, üniversiteler ve benzeri kurum ve kuruluşlar bilim, sanat ve tarımı geliştirmeye yönelik hizmetleri için KDV alınmaz. Ayrıca bu hizmetlerin gerçekleştirildiği yerler ve spor tesisleriyle kütüphaneler KDV’den muaftır.

Diplomatik pasaport sahipleri karşılıklılık ilkesi gereği Türkiye'de vergi muafiyetine sahiptirler. Bu muafiyet, gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi ve diğer vergileri kapsamaktadır.

Yatırım teşvik belgesi muafiyetinde, ilgili belge kapsamı dikkate alınır. Yapılan yatırımlara sağlanan vergi muafiyeti yatırımın türüne ve yerine göre değişebilir.

KDV beyannamesi nedir sorusunun yanıtını da şöyle vermek mümkün: Beyanname, Katma Değer Vergisi (KDV) mükelleflerinin bir önceki ayda yaptıkları satış ve alışverişlere ilişkin KDV bilgilerini bildirdikleri resmi bir belgedir. Bu beyannameyle mükelleflerin ödedikleri KDV tutarı ve alacaklı olduğu KDV miktarı hesaplanarak devlete bildirilir. KDV beyannamesinin içeriğinde şunlar bulunur:

• Bir önceki aya ait satış tutarları
• Satışlara ait KDV tutarları
• Alışverişlere ait KDV tutarları
• Ödenecek KDV tutarı
• KDV alacağı tutarı

KDV beyannamesi verildiği zaman oluşturulan tahakkuk fişi üzerinde ödeme tarihi yer alır. Bununla birlikte beyannamenin verildiği ay 28. günü son iş saatine dek ödenmesi gerekir.

Beyan edilen ve ödenmeyen KDV borcu takibe düşer. Takibe alınan borç aynı zamanda vergi gecikme cezasına girer. Takip edilen borçlu ödemesini yine de geciktiriyorsa borç miktarı faizlendirilir. Faiz yaptırımı uygulanan borç yine de ödenmiyorsa cezai yaptırım genişletilir, kurumlar için haciz yoluyla tahsiline kadar gidilebilir.

KDV Kanunu Madde 9'a göre, KDV tevkifatı, alıcının satıcıya ödediği KDV'nin bir kısmını doğrudan vergi dairesine ödemesi işlemidir. Örneğin, 100 TL'lik bir alışverişte 20 TL KDV varsa, normalde satıcıya 20 TL KDV ödenir. KDV tevkifatıyla 20 TL'nin 6 TL'si alıcı aracılığıyla vergi dairesine ödenir, satıcı 100 TL yerine 94 TL almış olur. Mal ve hizmet teslimlerinin tevkifat oranlarının güncel bilgilerine, KDV Genel Uygulama Tebliği'nden ulaşmak mümkündür.

KDV beyannamesi, her ay ödenen KDV'nin beyan edildiği yasal bir zorunluluktur. Büyük işletmelerde uzmanlar tarafından takip edilirken, işletme sahipleri de süreci takip ederek ödeme yapabilir. Ayın 28'ine kadar beyannamenin verilmesi gerekir. KDV, satın alma sırasında peşin olarak ödenir. Bu beyanname ile bir önceki ayki satışlar ve giderler beyan edilerek KDV borcu ve alacağı hesaplanır. KDV alacağı borçtan fazlaysa sadece beyanname masrafı ödenir. İhracat sebebiyle oluşan KDV alacağı ise Bağ-Kur primi gibi borçlara mahsup edilebilir veya nakden iade edilebilir.

KDV matrahı tüketici tarafından satın alınan mal veya hizmetin vergi hariç fiyatıdır. KDV matrah hesaplama için şu formül kullanılır:

Matrah = KDV Tutarı / (KDV Oranı / 100)

Bir mal veya hizmetin KDV’siz fiyatını hesaplamak için şu formülü kullanabilirsiniz:

KDV’siz fiyat = (Brüt tutar) / (1 + (Vergi oranı)

Mal ve hizmet alım - satımlarının her aşamasında bu vergiyi ödemekle yükümlü olanlar ilgili kanunda belirtilmiştir. Buna göre aşağıdaki listede ödemek zorunda olanları görebilirsiniz:

• Mal teslimi ve hizmet ifası yapanlar (ticaret erbabı)
• Yurt dışından mal veya hizmet ithal edenler
• Transit taşımalar ile geçiş ve gümrük işlemi yapanlar
• PTT Genel Müdürlüğü ve radyo ve televizyon kuruluşları
• Şans oyunları düzenleyenler
• Profesyonel sanatçılar
• Mallarını veya hizmetlerini kiralayanlar

KDV mükellefi kapsamında olan kişiler vergi dairesine başvuru yapabilir. Belirli şartların sağlanması hâlinde mükellefiyet vergi dairesi tarafından onaylanır.

KDV iade edilebilir ancak bunun bazı şartları vardır. Bu şartlara göre iadeyi mal veya hizmet ihracatı yapan kişi ve kurumlarla gerekli belgeleri tamamlayan mükellefler alabilir. İade, ticaretin gerçekleştiği yılı takip eden iki sene içinde alınabilir. Güncel bilgileri ilgili mevzuat ve haberlerle takip edebileceğiniz KDV iade hesaplamasında, işletme %18 KDV ödediği ürün / hizmeti %1 KDV ile sattığı durumlarda aradaki %17’yi talep edebilir.

Bu yazı bilgilendirme amaçlıdır ve spesifik vergi tavsiyesi olarak değerlendirilmemelidir. Yatırım ve vergilendirme ile ilgili kararlar alınırken profesyonel bir danışmandan destek alınmasını öneririz. Menkul kıymetler gelirlerinin vergilendirilmesi ile ilgili yazılarımıza Yatırımcı Rehberi’mizin vergilendirme sekmesinden ulaşabilirsiniz.

Kaynakça:

• https://www.gib.gov.tr/yardim-ve-kaynaklar/yararli-bilgiler/kdv-oranlari-listesi
• https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.3065.pdf