Faiz Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Her gün milyonlarca insanın ekonomik yaşamlarını etki altına alan faiz kavramı, otoritelerce finansal dünyanın temel taşlarından biri olarak tanımlanır. Temelde, bir kişinin ya da kurumun borç verilen paraya ve yatırılan sermayeye uygulanan maliyet türü olarak açıklansa da, finansal süreçlerin tümünde olduğu gibi faizin belirlenmesinde de farklı dinamikler devreye girer. “Akdi faiz nedir?” sorusuna da cevap veren bilgi ışığında, faiz kavramında hangi değişkenlerin bulunduğunu belirtmek gerekirse: ana para, faiz oranı. vade süresi ve faiz türü gibi temel değişkenlerden bahsetmek mümkün.

Ekonomi ve finans dünyasının ayrılmaz bir parçası olan faiz, enflasyon kontrolü, yatırım getirisi, kredi değerlendirmesi ve tasarruf teşviki gibi pek çok konuda önemli görevler üstlenir. Dolayısıyla faizin temel işleyişini daha yakından incelemek, kişisel mali planlama ve finansal başarı açısından kritik süreçler olarak değerlendirilir.

Faiz oranları, ekonomik istikrarın korunması ve finansal büyümeye teşvik gibi önemli hedeflere ulaşmak için merkez bankaları ya da diğer finansal kuruluşlar tarafından belirlenen göstergelerdir ancak yetkililer tarafından faiz oranları belirlenirken, birtakım faktörler göz önünde bulundurularak oluşabilecek risklerin engellenmesi planlanır. Genellikle merkez bankası politikaları, piyasa koşulları ve enflasyon beklentileri üçleminde ele alınan değişkenler ışığında, devletler faiz politikalarını belirleme sürecini başlatır.

Ülkelerin para politikasını yöneten merkez bankaları, aynı zamanda faiz belirleme noktasında da karar merci görevini üstlenir. Enflasyonu kontrol etmek ve ekonomik büyümeyi dengelemek gibi önemli görevlerin yanı sıra, finansal istikrarı yakalamak için faiz oranları üzerinde çeşitli ayarlamalar yapar. Faiz belirleme noktasında ortaya çıkacak olan sonuç, olumlu ya da olumsuz tüm ülkenin doğrudan etkilenmesine sebep olacağı için, merkez bankaları da tüm detayları mutlak suretle göz önünde bulundurur.

Piyasa koşulları, faiz oranlarını belirleme sürecinde en çok dikkat edilen değişken olarak belirtilebilir. Çünkü piyasa talebi ve arzı, faiz oranlarının değişmesine neden olabileceği gibi, yatırımcıların talepleri ya da risk algıları da faiz oranlarının etkilenmesi sonucunu doğurabilir. Ayrıca FED faiz kararı gibi uluslararası ekonomik olaylar ve siyasi birtakım belirsizlikler de faiz oranlarının dalgalanmasına doğrudan etki edebilir.

Merkez bankalarının, faiz kararını etkileyen bir diğer faktör de enflasyon beklentileridir. Örneğin yüksek enflasyon beklentisi, merkez bankalarını para biriminin değerinin düşmesini engellemek açısından faiz oranlarını artırmaya yönlendirebilir. Ya da tam aksine düşük enflasyon beklentisi merkez bankalarını, mevcut politika ve banka faiz oranlarını düşürme yönünde harekete geçirebilir. Kısacası, merkez bankaları hem enflasyonu dizginlemek hem de fiyat istikrarını korumak açısından, piyasa değişkenlerini göz önünde bulundurarak faiz kararı açıklar.

Finans dünyasında farklı şekillerde karşılık bulan faiz kavramının her bir türü, belirlenen politikalar için kullanılır. İşte yaygın faiz türleri ve genel özellikleri:

Banka Faizi

Banka faizi, finansal kuruluşlar tarafından müşterilere sunulan temel faiz türlerinden biri olarak karşınıza çıkar. Müşteri mevduatlarını kabul eden bankalar, bu mevduatlara belirli oranlarda faiz öderler. Bununla birlikte, ihtiyaç duyan müşterilere kredi verirken de yine belirlenen oranlarda kredi faizi alırlar. Banka faizleri genellikle, müşterileri tasarrufa teşvik etmek ve cazibe merkezi olmak için kullanılır.

Devlet Faizi

Devletler, finansman ihtiyaçlarını karşılamak için tahvil ya da bono satarak yatırımcılara faiz öder. İşte bu tür faizlere devlet faizi adı verilir ve devlet faizi, yatırımcılara güvenli bir şekilde yatırım yapma fırsatı sunma açısından önemli bir enstrüman olarak görülür. Çünkü yatırım yapan şahıslar ve firmalar devlet tarafından mali anlamda desteklenir. Hükümet projelerini finanse etmenin yanı sıra mevcut borçları yönetmek açısından da, devlet faizinden faydalanılabilir.

Gösterge Faizi

Genel ekonomik faiz oranlarını temsil eden bir referans olan gösterge faizi, merkez bankaları tarafından kontrol edilir. Diğer faiz oranlarını belirleme sürecinde de yol gösterici görev üstlenen gösterge faizi ayrıca, ekonomik döngülerin ve finansal istikrarın doğrudan göstergesi olarak kabul edilir.

Kredi Faizi

Kredi faiz oranları, kredi geçmişi, kredi türü ve piyasa koşullarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin aynı politika ve merkez bankası kararlarının geçerli olduğu bir ülkede, konut kredisi için, 0,90 oranında faiz geçerliyken bu oran taşıt kredisi için 1,30 oranında seyredebilir. Dolayısıyla kredi faizi, kredi verenlerin piyasa riskini ve borç alanların mali yükünü yansıtır.

Tahvil ve Bono Faizi

Finansman sağlamak amacıyla tahvil veya bono satan şirketler ya da devletler, yatırımcı kurum ve kuruluşlara belirli oranlarda faiz öder. Tahvil ve bono faizi olarak adlandırılan bu durum, yatırımcılara belirli bir dönem sonunda ödenecek olan sabit tutarı temsil eder.

Para piyasaları üzerinde önemli bir etkiye sahip olan faiz oranlarının yükselmesi, birçok finansal kararı, yatırım stratejilerini ve tüketici davranışlarını doğrudan etkileyebilir. Faiz oranları yükseldiğinde ilk olarak borçlanma maliyetleri artar. Bireyler ya da kurumlar kredi alırken daha yüksek faiz oranlarıyla karşılaşacakları için ev ya da otomobil edinmek pahalı hale gelebilir.

Yüksek faiz oranları tasarrufa teşvik edebilir çünkü, tasarruf hesaplarıyla birlikte vadeli mevduat hesapları gibi finansal ürünler, müşterileri daha yüksek faiz getirisi sonucuyla karşılaştırır. Ancak parasını bankalarda işleten kişiler yatırım yapmaktan vazgeçip ekonomik büyümenin yavaşlamasına da sebep olabilir. Sonuç olarak faiz oranlarının yükselmesi neticesinde, aynı anda hem fayda hem de zarar denklemi ortaya çıktığı için, faiz oranlarının yönü ve seviyesi belirlenirken tüm dengelerin gözetilmesi önem arz eder.

Faiz oranlarının azalması da piyasalar üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkilere sebep olabilir. Çünkü düşük faiz oranları, tüketici davranışlarını bütünüyle etki altına alır. Düşük faiz oranları, borçlanma maliyetini azalttığı için bireylerin ve işletmelerin daha düşük geri ödemelerle kredi ürünlerinden faydalanmasının önü açılır. Bu da yatırım yapmayı ya da büyümeyi planlayan işletmelerin, bütçe planlamalarına destek sağlar.

Düşük faiz oranları, tasarruf hesapları veya vadeli mevduat hesapları gibi finansal ürünlerden elde edilen getirinin azalmasına sebep olacağı için, bireyleri tasarruf yapmaya teşvik etmez. Faizin düşük olduğu ekonomilerde, tüketici davranışları genellikle daha fazla harcama yapma eğilimi gösterir.

Sonuç olarak faiz oranlarının düşmesiyle birlikte, borçlanma maliyetinin düşmesi, yatırımların artması, tüketici harcamalarının artması ve döviz kurlarının değişmesi gibi sonuçlarla karşılaşılabilir. Faiz oranlarının yönü ve seviyesi, ekonomik kararlar ya da yatırım stratejileri üzerinde önemli bir etki alanı oluşturur.

Faiz oranlarının nasıl belirlendiğini ve gerçekleştirilen değişikliklerin hangi sonuçları doğurabileceğini konu alan bu yazı ile birlikte, siz de kişisel ya da kurumsal ekonomi stratejilerinizi farklı bakış açısıyla yeniden yapılandırabilirsiniz. Hala bir yatırım hesabınız yoksa hemen hesap açmak için tıklayın.